Tokenomics là một yếu tố rất quan trọng để đánh giá một dự án trước khi quyết định đầu tư. Vậy thế nào là một Tokenomics tốt? Cùng Saigontradecoin tìm hiểu tại đây!
Tokenomics là gì?
Tokenomics kết hợp từ hai từ Token (Tiền mã hóa) và Economics (Kinh tế học), có thể coi là nền kinh tế của tiền mã hóa. Về cơ bản, Tokenomics đề cập đến cách thức vận hành của các đồng tiền mã hóa và các yếu tố ảnh hưởng đến giá trị của chúng. Vậy làm thế nào để biết một Tokenomics là tốt, trước tiên chúng ta sẽ tìm hiểu những yếu tố tạo nên một Tokenomics.
Các yếu tố tạo nên Tokenomics
Token Supply
Token Supply là lượng cung của token. Nếu theo dõi thông tin về tiền điện tử trên CoinMarketCap bạn sẽ thường gặp 3 khái niệm: Total Supply, Circulating Supply và Max Supply
Total Supply (Tổng cung): là tổng số lượng coin/token đang lưu thông và đang bị khóa trừ đi số lượng coin/token đã bị burn. Đây là con số được thiết kế bởi đội ngũ phát triển dự án sao cho phù hợp với mô hình vận hành nhất. Tổng cung có những dạng sau:
- Tổng cung cố định: lượng cung tối đa ban đầu được định sẵn và không thay đổi.
- Tổng cung không cố định: tổng số lượng coin/token có thể thay đổi tùy theo hoạt động của dự án. Tổng cung không cố định chia làm 3 nhóm: tổng cung tăng dần, tổng cung giảm dần và tổng cung thay đổi liên tục.
Circulating Supply (Lượng cung lưu thông) là khái niệm đề cập đến số lượng token đang được lưu thông trên thị trường, tức là coin đã mở khóa, có thể giao dịch, không bị burn.
Max Supply (Tổng cung tối đa) sẽ xác định lượng số lượng token tối đa sẽ tồn tại, bao gồm cả những token sẽ được khai thác hoặc có sẵn trong tương lai.
Ví dụ: Ethereum là token không có tổng cung tối đa (No Max Supply) và sẽ được mine ra thêm khi có nhu cầu sử dụng của mạng lưới. Sau khi được mine, ETH sẽ được lưu thông mà và không bị khóa bởi tổ chức nào (Circulating Supply = Total Supply).
Market Cap và Fully Diluted Valuation
Market Cap (Vốn hóa thị trường) của token cho chúng ta thấy được toàn bộ số tiền đã được đầu tư vào dự án tiền mã hóa cho đến nay. Từ Circulating Supply, chúng ta sẽ tính ra được Market Cap.
Market Cap = Circulating Supply * Token Price
Fully Diluted Valuation (FDV) là vốn hóa của dự án nhưng được tính với tổng số lượng token đang lưu thông và lượng token chưa được unlock của dự án. Từ Total Supply, chúng ta sẽ tính ra được FDV.
FDV = Total Supply * Token Price
Token Governance
Hiện nay có ba cơ chế quản trị token cơ bản:
- Decentralized (phi tập trung): là những token có cơ chế quản trị hoàn toàn do cộng đồng quyết định và không bị áp lực quản trị bởi bất kỳ tổ chức nào. Ví dụ: Bitcoin, Ethereum,…
- Centralized (Token Tập trung): là những coin/token có cơ chế quản trị do một tổ chức đứng đầu quyết định, họ có quyền tác động lên tính chất của coin hoặc dự án mà token đó đại diện cho. Thường đây là những dự án Full-backed stablecoin như Tether, TrueUSD; các token của sàn giao dịch như Huobi, FTX, hoặc các dự án có mô hình quản trị Centralized như Ripple,…
- Từ Centralized đến Decentralized: Ngoài ra cũng có những coin/token được xây dựng với cơ chế quản trị ban đầu là Centralized, sau đó được phân quyền dần cho cộng đồng.
Token Allocation
Dựa vào Token Allocation chúng ta có thể biết tỷ lệ phân bổ token giữa các nhóm Stakeholder (nhóm có liên quan).
- Team: phần token dành cho đội ngũ phát triển dự án. Trong đây sẽ bao gồm lượng token của những thành viên đóng góp giá trị cho dự án như founder, developer, marketer, advisor,…
- Foundation Reserve: khoản dự trữ của dự án để phát triển sản phẩm hoặc các tính năng cho tương lai.
- Liquidity Mining: khoản token được mint ra như phần thưởng cho những người dùng cung cấp thanh khoản cho các giao thức DeFi.
- Seed/Private/Public sale: lượng token dành cho các đợt mở bán huy động vốn để phát triển sản phẩm. Thông thường dự án sẽ có ba đợt mở bán là Seed sale, Private sale và Public sale.
- Airdrop/Retroactive: một phần nhỏ token allocation của dự án dùng để thu hút được người dùng ban đầu.
- Other Allocation: tùy theo mỗi dự án mà họ sẽ có một phần Allocation dành cho một trường hợp cụ thể, có thể là Marketing, Strategic Partnership,…
Token Release
Đây là kế hoạch phân phối token ra thị trường. Nó có ảnh hưởng rất lớn đến giá của token cũng như động lực hold token của cộng đồng. Hiện tại, trên thị trường có 2 kiểu phân bổ token:
Phân bổ token theo lịch trình định sẵn
- Dưới 1 năm: các dự án có tốc độ release 100% dưới 1 năm thể hiện đội ngũ dự án không đồng hành lâu dài với sản phẩm của họ xây dựng
- Từ 3-5 năm: khoảng thời gian lý tưởng nhất để release 100% token
- Trên 10 năm: Các dự án có lịch trình release lên đến 10 năm sẽ khó tạo động lực cho holder. Bởi họ chịu sự lạm phát của Token lên đến 10 năm và không ai đảm bảo rằng đội ngũ sẽ hoạt động hiệu quả trong khoảng thời gian đó.
Phân bổ Token theo hiệu suất và nhu cầu sử dụng
Để giải quyết vấn đề lạm phát, một số dự án đã chọn release token theo 1 tiêu chí cụ thể chứ không theo thời gian định sẵn nữa. Đây là cơ chế khá hay giúp ổn định giá của token.
Token Sale
Đây là hình thức huy động vốn thông qua việc mở bán cổ phần tương tự các công ty trong thị trường truyền thống. Khác với các công ty truyền thống có khoảng 5 đợt gọi vốn thì các dự án trong Crypto sẽ có khoảng 3 đợt như trong hình:
Token Use case
Tính ứng dụng là yếu tố quan trọng nhất của một tokenomics giúp chúng ta có thể định giá một token trên thị trường, dựa trên quyền lợi mà token mang đến cho holder. Khi mọi yếu tố khác trong tokenomics đều tốt nhưng token lại không có tính ứng dụng cao thì bản thân nó cũng không có nhiều giá trị.
Thế nào là một Tokenomics tốt?
Qua phần trên chúng ta đã hiểu về một Tokenomics. Vậy như thế nào là một Tokenomics tốt? Saigontradecoin sẽ liệt kê những yếu tố quan trọng có ở một Tokenomics tốt dưới đây.
Tính ứng dụng cao
Như đã nói ở trên, một token dù có mô hình giảm phát, có cơ chế phân phối cũng như quy trình quản trị hiệu quả cũng sẽ không có nhiều giá trị nếu nó không có tính ứng dụng. Vì vậy một dự án có Tokenomics tốt cần phải xây dựng ứng dụng cho đồng tiền kĩ thuật của họ có các chức năng như:
- Trả phí giao dịch
- Kiếm tiền qua staking, khai thác, farming
- Quản trị
- Các tiện ích khác như Launchpad
Cơ chế ổn định cung và giá
Các dự án tiền điện tử phải quản lý cẩn thận nguồn cung của họ, vì giá của token phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, trong đó có Tổng cung ban đầu của token. Ví dụ một dự án với token A có Market Cap là $10,000,000:
- Nếu dự án phát hành 10,000,000 A token ⇒ Mỗi A token = $1.
- Nếu dự án phát hành 10,000,000,000 A token ⇒ Mỗi A token = $0.001.
Về cơ bản, các dự án tiền điện tử có thể kiểm soát nguồn cung token của họ theo 2 cách chính:
- Thiết lập hoặc gỡ bỏ giới hạn nguồn cung tối đa
- Triển khai cơ chế ổn định giá, đưa coin ra khỏi lưu thông (ví dụ: mua lại và đốt token, hoặc halving như BTC).
Phân phối token hợp lý
Mô hình phân phối của token ảnh hưởng lớn đến việc liệu một dự án tiền điện tử có đủ nguồn vốn cần thiết để đạt được mục tiêu trong lộ trình hay không và liệu mô hình kinh doanh của nó có bền vững hay không.
Vì tính phi tập trung và minh bạch là hai phẩm chất được xem trọng trong lĩnh vực tiền điện tử, cộng đồng thường thích mô hình fair launch. Giả sử phần lớn số tiền được phân phối cho các thành viên trong đội ngũ phát triển và các quỹ đầu tư, cộng đồng có thể cảm thấy nghi ngờ. Tuy nhiên, mô hình này lại giúp đảm bảo các nhà phát triển và những người tham gia hệ sinh thái có quyền truy cập vào các nguồn lực cần thiết để biến tầm nhìn của họ thành hiện thực.
Quản trị
Cũng giống như tác động của chính phủ đối với nền kinh tế của một quốc gia, nhóm phát triển cốt lõi của một dự án hoặc các ủy ban và cơ quan quản trị có ảnh hưởng đáng kể đến tương lai dự án và giá token của dự án. Về mô hình quản trị, các nhà đầu tư nên xem xét các đặc điểm:
- Mức độ tập trung
- Quản trị xảy ra on-chain hay off-chain
- Mức độ tiếp cận của quy trình quản trị đối với người dùng thông thường (ví dụ: tạo một đề xuất và bỏ phiếu cho nó có dễ dàng hay không)
- Tỷ lệ phiếu bầu tối thiểu cần thiết để phê duyệt một đề xuất
- Nền tảng, kỹ năng và kinh nghiệm của nhóm cốt lõi nếu họ tham gia nhiều vào quy trình quản trị dự án
Nhìn chung, mặc dù tính phi tập trung được đánh giá cao trong tiền điện tử, nhưng tính minh bạch, liêm chính, khả năng hợp tác thông qua một quy trình hiệu quả và một đội ngũ chuyên nghiệp là quan trọng hơn hết trong lĩnh vực này.
Tổng kết về Tokenomics
Tokenomics là yếu tố quan trọng để có thể đánh giá chính xác hiệu quả và mức độ tăng trưởng của token. Hi vọng với bài viết trên, các nhà đầu tư sẽ có những thông tin hữu ích để phục vụ quá trình đầu tư của bản thân.